Krótka historia wesołych miasteczek i parków rozrywki
Według danych Roller Coaster Data Base (popularnej bazy danych poświęconej głównie roller coasterom, ale przechowującej również dane na temat parków), na świecie funkcjonuje obecnie 2148 parków rozrywki. Wliczając obiekty, które już zakończyły swoją działalność, powstało dotychczas 3131 parków. Choć to w Stanach Zjednoczonych znajduje się najwięcej tych obiektów (301), idea parków rozrywki narodziła się w Europie oraz następnie przywędrowała do USA, gdzie mocno rozwinęło się to zjawisko i następnie rozprzestrzeniło na kolejne części świata - powracając również do Europy. Jesteście ciekawi, jak to się zaczęło? To zaczynamy!
Trudno jednoznacznie określić, kiedy rozpoczął się rozwój wesołych miasteczek i parków rozrywki. Potrzeba rozrywki i relaksu towarzyszyła człowiekowi od zawsze. W starożytności rozrywki dostarczały przykładowo cyrki i hipodromy w Rzymie, a w średniowieczu odbywały się religijne jarmarki i festyny, tłumnie gromadzące ludność.
Dzisiaj lista możliwości spędzania wolnego czasu jest nieograniczona: chodzenie do kina, oglądanie spektakli w teatrze, granie w kręgle, łowienie ryb, jazda na łyżworolkach, latanie na paralotni… To dopiero początek. Wszystkie te aktywności człowieka w jakiś sposób łączą się z ideą współczesnych parków rozrywki.
Fenomen parków tłumaczy się wieloma czynnikami. Jedni odwiedzają je, by wypróbować zakręcone karuzele i pędzące z niesamowitą prędkością roller coastery. Inni poszukują tam ucieczki od codzienności, bowiem parki rozrywki, a szczególnie ich wariant, jaki stanowią parki tematyczne, oferują wyprawę do zupełnie innego świata. Potrzeba zabawy, pragnienie oderwania się od codzienności i urozmaicenia życia stanowi naturalną skłonność człowieka - zwłaszcza w obecnych czasach, kiedy tempo życia jest przyspieszone a organizm człowieka staje się przeciążony negatywnymi skutkami rozwoju cywilizacji. Coraz częściej szukając oddechu i odpoczynku zamiast do muzeum czy teatru, ludzie udają się do parku rozrywki.
Badacze zagadnienia parków rozrywki zgodnie skłaniają się ku stwierdzeniu, że pomysł spędzania wolnego czasu w specjalnie zaprojektowanej ku temu przestrzeni po raz pierwszy zaobserwowano w szesnastowiecznej Europie. To właśnie na starym kontynencie na obrzeżach większych miast powstawały tzw. pleasure gardens. W ramach relaksu i rozrywki organizowano tam zabawy taneczne, pokazy fajerwerków, konstruowano również pierwsze proste urządzenia rozrywkowe, takie jak karuzele czy zjeżdżalnie. Miało to miejsce przede wszystkim we Francji, później w Wielkiej Brytanii. Na obrzeżach Londynu powstał np. park Vauxhall Gardens. Pierwotna nazwa nadana temu obszarowi w 1661 r. brzmiała New Spring Garden, w 1728 r. zmieniono ją na tę bardziej znaną i używaną do dziś, a park ten istniał do 1859 r., kiedy to hucznym pokazem fajerwerków zakończono jego działalność (park na zdjęciu poniżej).
W XVIII wieku miał również początek wiedeński Prater (1766 r.), a już w XIX powstał na terenie Kopenhagi park Tivoli Gardens (1843 r.).
Te pierwsze ogrody-wesołe miasteczka cieszyły się szczególnie dużą popularnością do przełomu XVII i XVIII wieku, kiedy to częste zamieszki wywoływane przez mieszkańców miast sprawiły, że zaprzestano dalszej działalności wielu obiektów. Jednakże nawet dzisiaj niektóre z nich nadal funkcjonują, jak na przykład wspomniany Prater czy też położony w Danii park Dyrehavsbakken.
Dyrehavsbakken, potocznie nazywany Bakken (pol. wzgórze), znajduje się kilka kilometrów na północ od Kopenhagi, a założony został już w 1583 r. To właśnie ten park uznaje się za pierwszy – i w dodatku wciąż prosperujący – park rozrywki na świecie.
Tak przedstawiają się początki współczesnych parków rozrywki – ich idea narodziła się w Europie. Jednak to w Stanach Zjednoczonych nastąpił prawdziwy rozkwit tego zjawiska, bowiem w pierwszej połowie XIX stulecia rozwój parków rozrywki przeniósł się właśnie tam.
Szybki wzrost gospodarczy – następstwo wojny secesyjnej (1861-65) – skutkujący rozwojem kolei elektrycznej, pośrednio przyczynił się do tego rozwoju. Z uwagi na niskie ceny energii elektrycznej, przedsiębiorstwa kolejowe szukały możliwości wykorzystania jej w celach rekreacyjnych. W ten sposób pierwsze w USA parki lokowano w pobliżu małych stacji kolejowych (zdjęcie poniżej). Podobnie jak w Europie, składały się głównie z prostych, nieskomplikowanych urządzeń, które szybko zyskały popularność.
Jednak najlepszy czas dla parków rozrywki nastał w 1893 roku, gdy z okazji 400. rocznicy przybycia Krzysztofa Kolumba do Ameryki zorganizowano w Chicago wielką wystawę światową. Tutaj po raz pierwszy pokazano światu dzisiejszy symbol parków rozrywki, czyli diabelski młyn.
Od tego momentu wielu konstruktorów i architektów inspirowało się przedstawionymi w Chicago pomysłami. Już rok później powstał niedaleko Chicago pierwszy nowoczesny jak na tamte lata park rozrywki pod nazwą Paul Boyton’s Water Chutes. Twórca parku, kapitan Paul Boyton, wprowadził opłatę za wstęp oraz położył nacisk na urządzenia i usługi rozrywkowe zamiast na typowe dotychczas urządzenia o charakterze piknikowo-festynowym. Sukces tego przedsięwzięcia skłonił Boytona do otwarcia kolejnego parku – Coney Island w Nowym Jorku, który uważa się za jeden z większych i bardziej popularnych obiektów rozrywkowych lat 20. XX wieku. Jeden z powodów jego olbrzymiej popularności stanowi fakt, iż tutaj powstał pierwszy roller coaster – Switchback Railway, zaprojektowany przez Marcusa A. Thompsona (zdj. poniżej).
Wesołe miasteczka prężnie rozwijały się przez trzy następne dekady. Niestety początek lat 30. XX wieku, czyli kryzys ekonomiczny w USA, oraz druga wojna światowa odcisnęły piętno na przemyśle parków rozrywki, zmuszając niektóre obiekty do zawieszenia działalności. Brakowało potrzebnych materiałów do budowy parków oraz następowały akty wandalizmu, a przede wszystkim przejściowe niezadowolenie, zwłaszcza z przestarzałych urządzeń i atrakcji.
Po zakończeniu wojny ciężkie czasy odeszły w zapomnienie, a przemysł mógł się odrodzić. W pewnym stopniu upowszechniło się posiadanie samochodów, ludzie mieli też trochę więcej czasu wolnego. Nowe rekordy uczestnictwa i zysków zostały pobite, lecz znów nastąpiło przesilenie – lata 50. XX wieku przyniosły wynalezienie telewizji, stopniowy rozpad centrów miast i rozwój przedmieść. Rozrywki i relaksu poszukiwano gdzie indziej, zapominając o parkach.
Gdy w 1955 r. w Anaheim koło Los Angeles (Kalifornia, USA) Walt Disney postanowił zaproponować ludziom coś nowego i otworzyć park tematyczny, wiele osób powątpiewało w powodzenie jego posunięcia. Jednak pomysł Disneya, by wprowadzić pięć oddzielnych obszarów tematycznych, oferując odwiedzającym podróż w bajkowe miejsca, zaowocował olbrzymim sukcesem. Ten moment symbolicznie przyjmuje się za początek rozwoju nowego typu parków rozrywki, które dziś przyciągają miliony odwiedzających – parków tematycznych.
Podczas pierwszego sezonu Disneyland zapisał na swoim koncie około 3,8 milionów odwiedzających (dziś każdego roku odwiedza go ok. 15 milionów). To wydarzenie jest również istotne z innego powodu – o ile do tej pory parki rozrywki służyły głównie ludności miejscowej (np. park Prater w Wiedniu), to Disneyland stanowił pierwszy obiekt o zasięgu ogólnokrajowym.
Zdaniem
niektórych badaczy pierwszy park tematyczny powstał jednakże w Europie, a nie w USA. Park De Efteling otwarty został w 1952 r. w holenderskim miasteczku Kaatsheuvel niedaleko Tilburga. Wystrój i
atrakcje De Efteling nawiązują do
baśni, legend i mitów znanych w krajach flamandzkich. Z kolei inne źródła podają, że pierwszym parkiem, który został stworzony z zamiarem promowania danego tematu (postać Świętego Mikołaja), był otwarty w 1946 r. park Santa Claus Land w USA (dziś znany pod nazwą Holiday World & Splashin' Safari).
Przez kolejne kilka lat podejmowano wiele nieudanych prób powtórzenia sukcesu Disneylandu, ale dopiero w 1961 roku otwarcie parku Six Flags Over Texas, niedaleko Dallas w Teksasie, zdołało przybliżyć się do sukcesu parku Disneya.
Później również powstawały nowe parki rozrywki, przyczyniając się pośrednio do spadku popularności pierwotnych, trochę już przestarzałych obiektów, co wiązało się z zakończeniem działalności wielu z nich.
Lata 70. i 80. XX wieku przyniosły stopniowe rozprzestrzenianie lokalizacji parków rozrywki na praktycznie cały świat, choć na terenie USA nastąpiło nieznaczne spowolnienie ich rozwoju. Od tego czasu przemysł parków rozrywki cały czas ewoluuje, powstają nowe obiekty, a już istniejące są modernizowane wraz z postępem nauki i techniki, zapewniając odwiedzającym coraz to nowsze, ciekawsze i bardziej zapierające dech w piersiach doznania.
Obecnie obserwuje się szczególnie przyspieszony rozwój parków w południowo-wschodniej Azji, choć w Australii oraz w niektórych krajach Ameryki Południowej, a nawet i Afryki, również znajdziemy parki rozrywki.
W Azji duże parki pojawiły się w latach 80-90. XX wieku w Japonii. Ich popularność rośnie wyjątkowo szybko, toteż powstają tam kolejne obiekty. Najbardziej popularny park w Azji, Tokyo Disneyland otwarto w 1983 r. W 2001 r. dobudowano obok Tokyo Disney Sea. W tym samym roku swój park w Japonii, koło Osaki, otworzył drugi gigant z branży parków tematycznych – sieć Universal Studios. Również w Singapurze od 2010 r. znajdziemy park Universal. W 2012 r. zaś w Malezji otwarto Legoland.
Nie oznacza to jednak, że wcześniej nie znano w Azji parków rozrywki – co najmniej od lat 60. funkcjonują tam tego rodzaju obiekty.
Również na Bliskim Wschodzie powstają i będą powstawać znaczące parki rozrywki. W 2010 roku w Abu Dhabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich został otwarty Ferrari World. Ten ogromny, największy na świecie pod względem powierzchni kryty park tematyczny (20 ha) związany z niezwykle szybkimi pojazdami z pewnością w ciągu kilku kolejnych lat zajmie miejsce wśród głównych parków rozrywki w Azji. Jego największą atrakcją jest najszybszy na świecie roller coaster – Formula Rossa, który osiąga prędkość 240 km/h.
Wiele ciekawych rzeczy mówi się również o giga inwestycji Dubai Parks & Resorts w Jebel Ali koło Dubaju (ZEA), ale o tym kiedy indziej... Przyszłość parków rozrywki na pewno nie jest zagrożona!
Chcesz kupić bilety do parków rozrywki bez wychodzenia z domu? Sprawdź promocyjne ceny biletów do Legolandu, Disneylandu i innych popularnych parków na Parkmania.pl: https://www.parkmania.pl/sklep.html
Autor: Natalia Tykocińska
Literatura:
- Braun
M., 2000, The economic impact of theme
parks on regions, http://econpapers.repec.org/paper/wiwwiwneu/neurusp2.htm
- Clave S., 2007, The Global Theme Park Industry, CABI, Wallingford
- Dybedal P., 1998, Theme parks as flagship attractions in
peripheral areas, http://www.crt.dk/media/Theme_Parks_Flagships.pdf
- Kowalczyk A., 2000, Geografia turyzmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Kowalczyk A., 2010, „Urządzenia i usługi turystyczne” [w:] Kowalczyk A., Derek M., Zagospodarowanie turystyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 197-266
- Kruczek Z., 2012, „Parki tematyczne jako flagowe atrakcje turystyczne. Rozwój i globalizacja” [w:] Turystyka kulturowa, 3, ss. 29-40
- Mika M., 2007, „Formy turystyki wypoczynkowej” [w:] Kurek W. (red.), Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 232-255
- Milman A., 2008, „Theme Park Tourism and Management Strategy” [w:] Martin D., Woodside A., Tourism Management: Analysis, Behaviour and Strategy, CABI, Wallingford, ss. 218-231
- Samuelson D., Yegoiants W., 2001, The American Amusement Park, MBI Publishing Company, St. Paul (Minnesota)
Dołożyliśmy wszelkich starań aby powyższe informacje były zgodne ze stanem faktycznym. Mimo to powyższe informacje i prezentowane dane mogą ulec zmianie, mogą być nieaktualne bądź niekompletne. Nie odpowiadamy za jakiekolwiek skutki wynikające z wykorzystania zawartych tu informacji. Przed wizytą w jakimkolwiek parku rozrywki należy sprawdzić aktualne informacje na oficjalnej stronie internetowej danego parku bądź skontaktować się z nim bezpośrednio.